Εκπαίδευση καθαριότητας κουταβιού

του Γιώργου Κωστόπουλου, εκπαιδευτή σκύλων

Λέρωμα μέσα: το Νο1 σε συχνότητα είδος απεγνωσμένων τηλεφωνημάτων που δέχεται ένας εκπαιδευτής και ο Νο1 πονοκέφαλος των νέων ιδιοκτητών κουταβιών…
 

«Τα κάνει όπου βρει! Έχω κουραστεί να καθαρίζω»
 

«Έχω μόλις τελειώσει σφουγγάρισμα και τα κάνει μπροστά μου!»
 

«Είναι 5 μηνών και ακόμα τα κάνει μέσα. Πότε θα μάθει επιτέλους;»
 

«Την πάω μια ώρα βόλτα και λερώνει μόλις μπούμε σπίτι!»…

Μελέτες του Αμερικανού ψυχολόγου σκύλων William Cambell έδειξαν ότι ένα κουτάβι χρειάζεται 36 – 48 ώρες για να συνειδητοποιήσει το μέρος που πρέπει να λερώνει.
Γιατί λοιπόν τόσος πόνος και πανικός…;

Προετοιμασία και πρόληψη
Έχουμε εννέα μήνες για να ενημερωθούμε για τον ερχομό και την ανατροφή του μωρού μας, ενώ η απόκτηση κουταβιού είναι συνήθως δυστυχώς μια παρορμητική υπόθεση, με ελάχιστη η καθόλου προετοιμασία.
Πολλοί δεν έχουν σκεφτεί καν το θέμα της καθαριότητας η έχουν την εντύπωση ότι χωρίς καμία εκπαίδευση, το κουτάβι θα περιφέρεται στο σπίτι, άψογα συμπεριφερόμενο, περιμένοντας με το λουρί στο στόμα την βόλτα για να λερώσει, η ότι θα κλαίει μπροστά στην πόρτα προκειμένου να του ανοίξουν, όπως στις ταινίες του Χόλυγουντ… Αφήνουν λοιπόν τη πρώτη μέρα το κουτάβι από το πρωί να περιφέρεται σε όλο το σπίτι και καταλαβαίνετε την έκπληξη τους το μεσημέρι, όταν ανακαλύψουν ένα «ατύχημα» επάνω στο χαλί του σαλονιού, δυο στον διάδρομο και ένα κάτω απ’ το κρεβάτι τους…Έτσι, πολύ απλά, το πρώτο και σημαντικότερο λάθος έχει γίνει: η ενέργεια έχει καταγραφεί στο μυαλό του κουταβιού και το μήνυμα είναι ότι μπορεί να λερώνει οπουδήποτε μέσα στο σπίτι, ενώ η οσμή των ούρων έχει αφήσει έντονα το σημάδι της, για την ευαίσθητη όσφρηση του σκύλου, ώστε να οδηγηθεί ξανά στο ίδιο σημείο…
Βλέπουμε λοιπόν πως η έλλειψη προετοιμασίας και πρόληψης συνεταιρίζονται για
μια λάθος αρχή.
 

Βασικές αρχές
Υπάρχουν ορισμένες βασικές αρχές (πέραν των δυο συστημάτων που θα αναλυθούν πιο κάτω) απαραίτητες για την σωστή εκπαίδευση καθαριότητας κάθε κουταβιού:

α) Σταθερή δίαιτα
Σταθερή σε ποιότητα, ποσότητα και αναλογία συστατικών δίαιτα (π.χ. μια ποιοτική μάρκα ξηρας τροφής), η οποία προσφέρεται σε καθορισμένες ώρες. Σε αυτή την ηλικία δεν πειραματιζόμαστε με διαφορετικές μάρκες και είδη διατροφής, ούτε προσθέτουμε απομειναρια απ’ το δικό μας φαγητό. Όλα αυτά μπορούν να διαταράξουν το ευαίσθητο γαστρεντερικο σύστημα του κουταβιού και σίγουρα δεν
βοηθούν την ομαλή του λειτουργία, που είναι και ο σκοπός μας.

β) Καθορισμός περιοχής τουαλέτας
Οπουδήποτε και αν έχουμε αποφασίσει ότι θέλουμε να λερώνει το κουτάβι μας (σε εφημερίδες, στο μπάνιο, στη βεράντα, στον κήπο η στο γειτονικό πάρκο), αυτό το σημείο θα πρέπει να είναι ένα και συγκεκριμένο, ιδιαιτέρα την πρώτη εβδομάδα, μέχρι το κουτάβι να το «καταγράψει». Περισσότερα μέρη θα το μπερδέψουν και πιθανόν να πιστέψει ότι έχει «το ελεύθερο» να τα κάνει οπουδήποτε.
Το μέρος αυτό θα πρέπει επίσης να έχει εύκολη και κοντινή πρόσβαση με το μέρος που ζει το κουτάβι. Μην ξεχνάμε ότι σ’ αυτή την ηλικία οι λειτουργίες είναι σχεδόν αυτόματες και ο έλεγχος κατακράτησης μικρός. Δεν είναι λογικό επομένως να σκεφτόμαστε ότι την στιγμή που θα θελήσει να λερώσει, θα φύγει από την κρεβατοκάμαρα του επάνω ορόφου ενός διώροφου σπιτιού, θα κατέβει
τις σκάλες, θα διασχίσει τον διάδρομο, για να βγει από την πόρτα της κουζίνας στον κήπο, οπού του έχουμε δείξει ότι θέλουμε να λερώνει!

γ) Επιτήρηση και έπαινος
Ένας από τους θετικότερους τρόπους εκπαίδευσης είναι η επιβράβευση της επιθυμητής πράξης. Για να έχει αξία όμως και αποτέλεσμα στην μαθησιακή διαδικασία θα πρέπει ο έπαινος να είναι άμεσα συνδεδεμένος με την πράξη. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να είμαστε παρόντες, ώστε να επαινέσουμε ΑΜΕΣΩΣ το κουτάβι όταν λερώσει στην επιθυμητή περιοχή. Όσες περισσότερες φορές το καταφέρουμε, τόσο περισσότερο θα ενισχύσουμε και επιταχύνουμε την μάθηση.
Πότε είναι οι πιθανότερες στιγμές για να συμβεί το «θαύμα»; Μέσα στα επόμενα 5 – 10 λεπτά αφότου φάει η πιει, αμέσως μόλις ξυπνήσει και μετά το παιχνίδι. Ο έπαινος μπορεί να είναι χάδι, μπισκότο, παιχνίδι η και όλα αυτά μαζί.

δ) Διόρθωση επί τόπου
Εφόσον έχετε ήδη καθορίσει και δείξει αρκετές φορές στο κουτάβι το επιθυμητό σημείο λερώματος, μπορείτε δικαιωματικά να διορθώσετε κάποιο «ατύχημα» του σε άλλο μέρος. Όμως ΜΟΝΟ εφόσον είστε παρόντες την ιδία ακριβώς στιγμή. Έτσι το βοηθάτε να αντιπαραβάλλει το επιθυμητό με το ανεπιθύμητο. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ζώα δεν έχουν αίσθηση του ηθικού η της αξίας και για το τετράποδο μωρό σας οι εφημερίδες, το μάρμαρο και το περσικό χαλί σας είναι απλά επιφάνειες.
Από εσάς εξαρτάται να του διδάξετε τον διαχωρισμό.
Ο καλύτερος τρόπος διόρθωσης είναι ο ηχητικός αποπροσανατολισμός (sound distraction). Ένας απότομος, δυνατός θόρυβος, ο οποίος θα ξαφνιάσει το κουτάβι και θα διακόψει προσωρινά τον συνειρμό και τις ενέργειες του.
Στην πράξη: την στιγμή που ετοιμάζετε για δράση, χτυπήστε δυνατά παλαμάκια λέγοντας «ΟΧΙ!». Σηκώστε το και μεταφέρετε το στο σωστό σημείο. Επαινέστε το ακόμα και αν μυρίσει κάτω, πολύ περισσότερο αν λερώσει.
Εάν δεν είστε παρόντες την στιγμή του «ατυχήματος», αλλά το ανακαλύψετε (έστω και σύντομα) αργότερα, κατηγορείστε τον εαυτό σας που το αφήσατε χωρίς επίβλεψη, όχι όμως το κουτάβι.
Μετά από την πάροδο 1-2 δευτερολέπτων από την πράξη παύει να υπάρχει η σύνδεση (association) μεταξύ αυτής και του αποτελέσματος (διόρθωσης). Εάν το τιμωρήσετε εκ των υστερών, τα συναισθήματα του θα είναι αντίστοιχα με τα δικά σας, εάν την ώρα που κάθεστε ήρεμα στο δωμάτιο σας, μπει ξαφνικά ο φίλος η η φίλη σας, σας δώσει δυο χαστουκιά και δεν σας εξηγήσει ποτέ το γιατί…
Καθαρίστε χωρίς το κουτάβι να είναι μπροστά και σας βλέπει (λόγω μιμήσεως ενδέχεται να επιστρέφει συνεχώς για να λερώσει εκεί που σας βλέπει να καθαρίζετε).
Αφήστε να στεγνώσει πριν βρεθεί ξανά το σκυλί στον ίδιο χώρο και αυτή τη φορά επιβλέψετε καλύτερα.

Τα συστήματα
Παρουσιάζω τα δυο κυριότερα συστήματα εκπαίδευσης καθαριότητας σε γενικές γραμμές, και ο καθένας μπορεί να τα τροποποιήσει ελαφρώς στην πράξη για να τα προσαρμόσει στο στυλ ζωης, τον διαθέσιμο χρόνο και χώρο του.

Α. Σύστημα εφημερίδων / πάνας
Το σύστημα αυτό διευκολύνει ιδιαιτέρα όσους μένουν σε διαμέρισμα, καθώς και όσους λείπουν από το σπίτι τους αρκετές ώρες.
Σε ένα δωμάτιο του σπιτιού με δάπεδο που να μπορεί να καθαρίζεται εύκολα (συνήθως μπάνιο η κουζίνα) στρώστε εφημερίδες καλύπτοντας σχεδόν όλο το εμβαδόν του. Οι εφημερίδες έχουν το πλεονέκτημα ότι βρίσκονται σε αφθονία στα περισσότερα σπίτια, έχουν αρκετή απορροφητική ικανότητα και αλλάζονται εύκολα. Μια παραλλαγή είναι ένας μικρότερος περιφραγμένος χώρος (περίπου 2 Χ 2 μετρά) μέσα στην κουζίνα, που παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι παρέχουμε αρκετές
ώρες συντροφιά στο κουτάβι, αντί της απομόνωσης του μπάνιου. Στο χώρο με τις εφημερίδες θα πρέπει το κουτάβι να περνάει τις περισσότερες ώρες της ημέρας του για την πρώτες 5 ημέρες. Φυσικά με τα παιχνίδια και τα μπολ φαγητού – νερού του. Έξοδοι επιτρέπονται, συχνές αλλά σύντομες και πάντα με επιτήρηση. Την στιγμή της εξόδου την αποφασίζουμε εμείς, όμως ποτέ όταν κλαίει. Μόνον εφόσον έχει σταματήσει το κλάμα για τουλάχιστον 5 συνεχή λεπτά.
Σκοπός του συστήματος των εφημερίδων είναι να γίνει η σύνδεση στο μυαλό του με την ενεργεία του λερώματος επάνω τους. Τις επόμενες 5 μέρες οι ώρες παραμονής του στο χώρο παραμένουν οι ίδιες, μειώνουμε όμως σταδιακά το εμβαδόν που καλύπτουν, μέχρι να φτάσουμε στα 2-3 ανοιχτά φύλλα σε μια γωνία. Καλό είναι στην αρχή να αφήνουμε και ένα κομμάτι λερωμένης εφημερίδας επάνω στις καθαρές, για να βοηθήσουμε το ζώο να οδηγηθεί στο σωστό σημείο. Σκοπός είναι το κουτάβι να οδηγείται μόνο του εκεί κάθε φορά που επιθυμεί να λερώσει. Όταν και αυτό το στάδιο επιτευχθεί, τότε μπορούμε να μετακινήσουμε τις εφημερίδες σε οποιοδήποτε βολικότερο για μας σημείο να λερώνει (π.χ. μπαλκόνι) και αργότερα να τις καταργήσουμε πλήρως.

Β. Σύστημα Περιορισμού
Εκμεταλλευόμενοι τη γνώση από την μητέρα φύση, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη φυσική τάση του ζώου να μην λερώνει εκεί που κοιμάται, για να το διδάξουμε.
Το σύστημα αυτό απαιτεί κάποιον με ελεύθερο χρόνο καθημερινά, αλλά είναι φυσικότερο, με σίγουρη μάθηση και ελάχιστες πιθανότητες «ατυχημάτων».
Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι ένα πλαστικό η μεταλλικό κλουβί από τα ειδικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο, σε μέγεθος άνετου κρεβατιού για το κουτάβι μας.
Επιλέγουμε και τον χώρο που επιθυμούμε να λερώνει και ξεκινάμε…
Το κλουβί λειτουργεί σαν κρεβάτι για το σκυλί, και όχι σαν τιμωρία, όπως νομίζουν πολλοί. Αφού βάλουμε μέσα κάτι μαλακό για ύπνο και ένα πλαστικό κόκαλο η παιχνίδι, τοποθετούμε το κουτάβι. Το κλουβί μας παρέχει τη δυνατότητα να προσφέρουμε συντροφιά στο σκυλί οποιαδήποτε στιγμή, αφού μπορούμε να το μεταφέρουμε σε όποιο χώρο βρισκόμαστε. Έτσι, μπορούμε το πρωί να το έχουμε στην κουζίνα, το απόγευμα στο σαλόνι και το βράδυ στο υπνοδωμάτιο μας. Την πρώτη εβδομάδα, κάθε μια ώρα (και σταδιακά σε αραιότερα διαστήματα) βγάζουμε το κουτάβι και το οδηγούμε αμέσως στο χώρο τουαλέτας. Μένουμε μαζί του περίπου 5-10 λεπτά και μόλις λερώσει το επαινούμε ένθερμα και αν θέλουμε παίζουμε μαζί του η του προσφέρουμε περισσότερη ώρα ελευθερίας. Εάν δεν λερώσει το επιστρέφουμε στο κλουβί του και το ξαναβγάζουμε μετά από μια ώρα. Εννοείται ότι μετά από τα γεύματα του, το αφήνουμε έξω περίπου 10 λεπτά για να λερώσει πριν το επιστρέψουμε στο κλουβί. Το απόγευμα μετά τις 7.00 μ.μ. κατακρατούμε το νερό (για να περιορίσουμε την ποσότητα των πρωινών ουρών και την ανάγκη ούρησης) και παρέχουμε την τελευταία έξοδο από το κλουβί όσο αργότερα το βράδυ και την πρώτη της ημέρας όσο νωρίτερα το πρωί, φροντίζοντας το νυχτερινό διάστημα παραμονής στο κλουβί να μην υπερβεί τις 6 ώρες για κουτάβια κάτω των τεσσάρων μηνών. Τα κουτάβια που τρέφονται με ξηρά τροφή θα πρέπει να έχουν συχνά νερό στη διάθεση τους για τουλάχιστον 2 ώρες μετά το γεύμα.
Το σύστημα αυτό, που εξασφαλίζει τη δική μας παρουσία, άρα και τον έπαινο τη σωστή στιγμή, διδάσκει το κουτάβι με σιγουριά, ευχάριστο τρόπο και χωρίς λάθη. Σύντομα, μας επιτρέπει να του παρέχουμε σταδιακά όλο και μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων.
Όταν ένα κουτάβι εκπαιδευτεί σωστά από νωρίς (ανεξάρτητα με ποιο σύστημα), ως ενήλικο ζώο που δεν θα έχει τις ίδιες ανάγκες συχνότητας λερώματος, θα μπορεί να αρκεστει σε δυο εξόδους λερώματος την ημέρα (αν δεν υπάρχει κήπος η εναλλακτική).
 

Η μετάβαση
Πολλά κουτάβια δυσκολεύονται όταν αρχίσουν οι βόλτες έξω με το λουρί να κάνουν την μετάβαση και να λερώνουν και εκτός του γνωστού τους χώρου. Απελπισμένοι οι περισσότεροι ιδιοκτήτες αρχίζουν τις ατελείωτες βόλτες μήπως και συμβεί το «θαύμα» και επιτελούς γλυτώσουν λίγο σφουγγάρισμα… Για να διαπιστώσουν ότι μόλις επιστρέψουν κατάκοποι σπίτι, το «θαύμα» συμβαίνει αμέσως στο γνωστό σημείο! Και πρέπει δυστυχώς να καθαριστεί πάλι από το γνωστό άτομο, με τη γνωστή σφουγγαρίστρα!
Οι λόγοι που τα περισσότερα κουτάβια δυσκολεύονται να κάνουν τη μετάβαση είναι: κάποια, «μεθυσμένα» από τον καινούργιο κόσμο με τις εκατοντάδες παραστάσεις και οσμές που ξεδιπλώνονται μπροστά τους ξεχνούν εντελώς το καθήκον τους. Άλλα δεν έχουν ακόμα συνηθίσει
το αίσθημα της πίεσης του περιλαίμιου γύρω απ’ τον λαιμό τους και αισθάνονται άβολα. Άλλα πάλι θεωρούν «ιερό» καθήκον τους να κρατηθούν μέχρι να επιστρέψουν για να λερώσουν εκεί που ξέρουν ότι πρέπει, και να ικανοποιήσουν έτσι τα αγαπημένα τους αφεντικά…
Η λύση είναι απλή: ξεχάστε τις μεγάλες βόλτες. Ταΐστε το κουτάβι και αμέσως μετά βγείτε μαζί του και πηγαίνετε σε ένα συγκεκριμένο σημείο, κατάλληλο για να λερώνει, και μείνετε εκεί ακίνητοι με το λουρί στο χέρι, ώστε το ζώο να μπορεί να κινείται μόνο όσο του επιτρέπει το μήκος του λουριού. Αγνοείστε οποιαδήποτε αντίδραση του στον περιορισμό κινήσεων και παραμείνετε στη θέση σας για 10-15 λεπτά. Εάν το «θαύμα» συμβεί, επαινέστε ένθερμα με χάδι η/και μπισκότο και εάν έχετε χρόνο ξεκινήστε για μια μικρή βόλτα μαζί του (θα λειτουργήσει σαν επιβράβευση του γεγονότος ότι λέρωσε έξω, και λίγο αργότερα που θα κάνει τον συνειρμό, θα λερώνει αμέσως προκειμένου να πάει βόλτα). Εάν δεν λερώσει στα 15 λεπτά επιστρέψτε σπίτι. Εκεί, θα το περιορίσετε στο κλουβί η θα το έχετε διπλά σας με το λουρί, ώστε να μην μπορεί να λερώσει και θα ξαναβγείτε για μια νέα προσπάθεια, στο ίδιο σημείο, μετά από 30-60 λεπτά.
Μετά από δυο τρεις επιτυχημένες προσπάθειες, θα εκπλαγείτε από την πρόοδο.

Υπάρχει βέβαια και η «μέθοδος αστραπή»: περάστε ένα Σαββατοκύριακο στο εξοχικό σας (η ίσως καλύτερα σε ενός φίλου, που θα σας περιποιηθεί και θα ξεκουραστείτε) και περάστε με το κουτάβι το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας έξω στον κήπο. Δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να λερώσει φυσικά.
Φαντάζεστε να του αρέσει τόσο πολύ, που στο εξής να θέλει να λερώνει ΜΟΝΟ στο εξοχικό του φίλου σας;!
 

(από το περιοδικό Κυνολογία)

gkostopoulos.gr